دستگاه های آبیاری قطره ای
نحوه کار دستگاه های آبیاری تحت فشار:
اساس کار اين دستگاه بسيار ساده است. آب از يك طرف با فشار وارد لوله اصلي و سپس لوله هاي فرعي شده و از طريق سوراخ هايي که به آنها قطر چكان، آب پاش، آب فشان و يا نازل ميگويند، به صورت قطره يا ذرات ريز خارج مي شود.
براي اين که آب بتواند با فشار از اين سوراخ ها خارج شده و توليد باران نمايد بايد يك دستگاه پمپ را در ابتداي لوله اصلي قرار داد و به اين وسيله فشار لازم را تأمين نمود.
انواع روش ها و دستگاه های مختلف آبیاری تحت فشار:
- روش های آبیاری بارانی کلاسیک:
در اين روش ها، لوله هاي اصلي به لوله هاي فرعي وصل مي شوند و روي لوله هاي فرعي آبپاش هاي مخصوصي نصب شده که دور خود مي چرخد و آب را در اطراف به صورت دايره مي پاشد. لوله هايي که آبپاش ها بر روي آنها نصب شده اند، « بال » نام دارند. در اين روش از يك دستگاه موتور پمپ يا الكتروپمپ، تعدادي لوله و آبپاش براي آبياري استفاده میشود. اگر همه اجزاء قابل جابه جايي باشند آن را « روش آلاسيك متحرك » مي نامند.
در مواردي، لوله اصلي و موتور پمپ ثابت است ولي براي صرفه جويي در هزينة خريد لوله و لوله کشي، پس از اينکه آبياري انجام شد، بال و آب پاش ها را باز نموده و در جاي ديگر نصب میکنند. اين کار ادامه دارد تا کلمزرعه آبياري شود. اين روش را « روش آلاسيك نيمه متحرك » مي گويند.
گاهي لوله هاي اصلي، فرعي، بال، آب پاش ها و موتور پمپ ثابت هستند و کل مزرعه توسط آنها آبياري ميشود که به اين« روش ثابت » مي گويند و اکثراً لوله ها در زير زمين کار گذاشته شده اند.
توجه: در ايران و بسياري ديگر از آشورها روش آلاسيك نيمه متحرك رواج بيشتري دارد.
- دستگاه آبیاری بارانی غلطان:
در اين دستگاه يك لوله آلومينيومي که تقريباً ١٠ سانتي متر قطر دارد از وسط تعدادي چرخ مي گذرد. اين لوله دو کار انجام مي دهد. هم به عنوان محور چرخ ها به حساب می آيد و هم اين که آب از داخل آن عبور کرده و به آب پاش ها مي رسد. در اين روش آبياري، لوله آبرسان که در زير زمين قرار داشته، آب را از منبع به سر مزرعه مي آورد. لوله خرطومي که رابط بين لوله آبرسان و لوله دستگاه ميباشد توسط يك شير آبگير به آن وصل شده و آب را به دستگاه مي رساند. روش کار به اين ترتيب است که ابتدا دستگاه به محل مورد نظر منتقل مي شود، سپس به وسيله لوله رابط خرطومي، لوله هاي دستگاه و لوله هاي آبرسان به هم متصل ميشوند. با باز شدن شير آبگير، آب در لوله ها جريان پيدا کرده و از طريق آبپاش ها آبياري انجام میشود.
پس از اتمام آبياري يك قطعه، لوله خرطومي را جدا کرده و آب داخل لوله ها را خارج نموده، سپس موتور را براي جابه جايي دستگاه روشن کرده و آن را به قطعه ديگر که هنوز آبياري نشده است، مي برند. اين عمل آن قدر تكرار مي شود تا تمام سطح مزرعه، آبياري شود.
- دستگاه آبیاری بارانی قرقره ای:
اين دستگاه شبيه يك قرقره بزرگ است که بر روي يك شاسي قرار دارد و مي تواند به اطراف بچرخد. اين دستگاه توسط تراکتور جابه جا مي شود. براي رساندن آب ادستگاه به آبپاش، از لوله پلي اتيلن نيمه سخت که به دور قرقره جمع ميشود و خيلي هم محكم است، استفاده ميشود. طول لوله به ٣٠٠ متر هم ميرسد. يك طرف اين لوله ها به دستگاه قرقرها و طرف ديگر آن به آبپاش بزرگي که شبيه يك تفنگ است وصل شده است. آب پاش بزرگ روي پايه اي گه به آن ارابه ميگويند، قرار دارد. ارابه ممكن است چرخ هم داشته باشد.براي آبياري يك قطعه زمين، دستگاه را به وسيله تراکتور به ابتداي زمين برده و مستقر می کنند. سپس آبپاش بزرگ را که لوله پلي اتيلن به آن متصل مي باشد، جدا نموده و به انتهاي زمين مورد نظر مي برند. اين فاصله ممكن است تا ٣٠٠ متر هم باشد. سپس پمپ را روشن کرده تا آب از طريق لوله پلي اتيلن وارد آبپاش شده و در سطح زمين پخش شود.
- دستگاه آبیاری بارانی دوار مرکزی:
نوعي ديگر از دستگاه هاي آبپاش وجود دارد که به آن دستگاه دوار مرکزي مي گويند. نام خارجي اين دستگاه « سنتر پيوت » است. در اين روش آبياري، لوله اصلي حدود ٣ متر بالاتر از سطح زمين قرار دارد و مانند عقربه ساعت چرخيده و زمين را به صورت دايره آبياري مي کند. در اين روش آب توسط پمپ با فشار وارد لوله عمودي و سپس لوله اصلي (افقي) شده و از آنجا وارد پاشنده ها مي شود. اين دستگاه آب را به صورت يكنواخت در مزرعه پخش مي کند.خاك هاي شني بهترين نوع خاك براي آبياري با اين روش هستند. دستگاه طوري ساخته شده که از آن مي توان براي آبياري زمين هموار و نسبتاً ناهموار استفاده کرد. يك تابلو کنترل، روي برج مرکزي دستگاه قرار دارد که مي تواند، همه عمليات آبياري را از دور کنترل نموده تا آبياري به صورت خودکار انجام شود. در زمان آبياري اگر در جايي اشكالي به وجود بيايد، آبياري خودبه خود قطع مي شود. چون اين دستگاه زمين را به صورت دايره آبياري مي کند، قسمتي از کناره هاي زمين آبياري نمي شود. براي رفع اين مشكل مي توان در انتهاي لوله اصلي يك بال اضافي و يك آبپاش قوي نصب کرد تا وقتی که دستگاه به اين قسمت ها برسد آبياري ادامه يافته و گوشه هاي زمين نيز آبياري شوند.
- دستگاه آبیاری بارانی خطی:
دستگاه آبياري باراني خطي، شبيه دستگاه آبياري باراني دوار مرآزي است. با اين تفاوت که اين دستگاه زمين را به صورت چهارگوش ولي دستگاه دوار مرکزي زمين را به صورت دايره آبياري مي آند. در اين روش که دستگاه به صورت يك خط مستقيم حرکت مي کند، آب مورد نياز از چاه يا از کانال تأمين شده و به وسيله پمپ با فشار به داخل لوله هاي دستگاه فرستاده مي شود. در نتيجه آب به صورت قطره هاي بسيار ريز از آب فشان ها خارج شده و محصول را آبياري مي کند.
- روش آبیاری قطره ای:
در اين روش نيز مانند بقيه رو شها از پمپ براي ايجاد فشار در داخل لوله ها، استفاده میشود.
تا زماني که آب از محل تأمين به محل مصرف برسد، از فيلترهاي شني و توري عبور کرده، تمام ذرات ريز و درشت آن گرفته و صاف مي شود.
در اين روش، لوله هايي که بر روي آنها در فواصل معيني، قطره چكان هايي نصب شده است، در کنار رديف گياهان قرار داده شده اند. آب پس از عبور از فيلترهاي شني و توري، از طريق قطره چكان ها به آرامي کنار گياه را خيس نموده و آب مورد نياز آن را تأمين مي آند. در اين حالت نياز به آبياري تمام زمين نبوده و به اين وسيله ضمن صرفه جويي در مصرف آب، از رشد علف هاي هرز به ميزان زياد، جلوگيري ميشود.
قطره چكان ها انواع مختلف دارند. با توجه به نوع گياه و شرايط موجود میتوان قطره چكان مناسب را انتخاب و مورد استفاده قرار داد.
توجه داشته باشيد اگر از فيلترها براي صاف کردن آب استفاده نشود ذرات خارجي موجود در آب به قطره چكان ها رسيده و باعث بسته شدن آنها مي شوند.
در اين روش ميتوان کود و مواد شيميايي را هم وارد آب آبياري نموده و آنها را به گياه رسانيد بدون اين که هزينه اضافي دربرداشته باشد. براي رساندن کود و مواد شيميايي به گياه، اول آنها را در آب حل کرده سپس صاف نموده و در داخل مخزن مخصوص کود مي ريزند. اين مخزن با شيلنگ به لوله هاي آبياري وصل ميباشد. هنگام آبياري، کود و مواد شيميايي از طريق اين شيلنگ از مخزن کود وارد لوله هاي آبياري شده و در زمين در کنار گياه پخش مي شود. با نصب دستگاهي به نام « برنامه ريز» مي توان کليه کارهاي آبياري را به صورت خودکار انجام داد. در اين روش وجود فشارسنج، سبب مي شود تا فشار آب داخل لوله ها و فيلترها به طور دائم مورد بازديد و کنترل قرار گرفته و در صورت بروز اشكال، نسبت به رفع آن اقدام شود.
مزایای آبیاری تحت فشار:
- در اين روش چون آب از طريق لوله ها جريان پيدا می کند، بذر علف هاي هرز وارد مزرعه نمی شود. در روش آبياري قطر هاي فقط قسمتي از زميني که گياه در آن آغشته شده آبياري مي شود و بقيه قسمت ها خشك باقي مي ماند و در نتيجه علف هاي هرز، کمتر رشد مي کنند.
- از اين روش مي توان در زمين هايي که پستي و بلندي هم دارند استفاده کرد و نيازي به تسطيح زمين نيست.
- صرفه جويي در مصرف آب شده و سوددهي را افزايش مي يابد.
- همراه با آبياري مي توان عمل کودپاشي و سم پاشي را هم انجام داد که در اين صورت هزينه سم پاشي و کودپاشي کاهش می يابد و سم و کود به طور يكنواخت پخش مي شوند.
- در فصل بهار، هنگامي که هوا ناگهان سرد شود، مي توان به وسيله آبياري، از يخ زدگي شكوفه ها و درختان جلوگيري نمود.
- از اين روش آبياري مي توان در تمام طول شبانه روز استفاده نموده و سطح بيشتري از زمين و باغ را آبياري کرد.
- برگ هاي گياهان شسته و تميز شده و غذاسازي و تنفس بهتر صورت مي گيرد.
- با اين روش محصول بيشتر و بهتري توليد مي شود.
- اين روش آبياري هم براي خاك هاي کاملاً شني و هم براي خاك هاي رسي مناسب است و هم اين که از جمع شدن املاح و شوري در سطح خاك جلوگيري مي شود.
- از آبياري باراني مي توان براي کاشت گياهان رديفي، علوف هاي، مرتعي، چمن، گياهان زينتي و درختان ميوه هم استفاده کرد.
- در حال حاضر کساني که می خواهند از اين روش ها در مزرعه و باغ خود استفاده کنند مي توانند از کمك هاي وزارت کشاورزي بهره ببرند.
- در روش آبياري قطره اي چون تمام زمين خيس نمي شود، مي توان بين رديف ها حرکت کرده و عمليات هرس، وجين، کود پاشي، سم پاشي و برداشت محصول را انجام داد.
محدودیت های گسترش استفاده از آبیاری تحت فشار
- احتياج به سرمايه گذاري اوليه دارد.
- دستگاه ها به برق، مواد نفتي، و …. احتياج دارند.
- اگر استفاده از آب به صورت حقابه باشد بايد نسبت به احداث يك باب استخر اقدام نمود تا بتوان آب را ذخيره کرده و موقع آبياري آن را با پمپ داخل لوله ها فرستاد.
- در هنگامي که باد شديد مي وزد و يا هوا خيلي گرم و خشك است نبايد از روش آبياري باراني استفاده کرد و بايد آبياري را در وقت ديگري انجام داد.
- وقتي آب خيلي شور است نبايد از آبياري باراني استفاده کرد، چون پس از بخار شدن آب از روي برگ ها، نمك، باقي مانده و به گياه صدمه می زند.
منبع:
- آل ابراهيم،بيژن، سيستم آبياری تحت فشار، سازمان کشاورزی استان چهار محال وبختياری
- خيرابی ، جمشيد. ١٣٧٥ . آبياری تحت فشار ٢ . سازمان تحقيقات ،آموزش و ترویج کشاورزی.
- نوروزی ،ناصر ١٣٧٦ ، آشنايي با دستگاههاي آبياري تحت فشار ، سازمان تحقيقات ، آموزش و ترویج کشاورزی
- حسينی ابریشمی ،سيد محمد امين عليزاده ، ١٣٦٧ آبياری بارانی. معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی .
برای دریافت لینک دانلود ثبت نام کنید و یا وارد سایت شوید.